چگونه با «هنجار جدید» آموزش در خانه کنار بیاییم؟
چگونه با «هنجار جدید» آموزش در خانه کنار بیاییم؟
دکتر ثریا فلاح
٢١آپريل ٢٠٢٠
تا به امروز بیش از یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر به بیماری فراگیر و همه‌گیر جهانی کووید۱۹ مبتلا شده‌اند. با تغییراتی که بر اثر آسیب‌هایی که بر بهداشت عمومی مردم در جهان پدید آمده، تحصیل فرزندان درگیر سوالات زیادی است. قانونگذاران، دولتمردان، موسسات اجتماعی بالاخص خانواده‌ها، ناخواسته دست به تغییراتی برای پیشگیری از خسارت‌های جبران ناپذیر تعطیلی مدارس و مراکز آموزشی زده‌اند.
آیا تا چند ماه قبل فکر می‌کردید که با پدیده تعیین فاصله از سایر افراد جامعه و احکام قانونی ماندن در منزل روبه‌رو شوید یا آموزش و ادامه تحصیل در خانه یک تجربه جمعی باشد؟ این تجربه بسیاری از ماست که هرگز فکر نمی‌کردیم که در ابتدای سال ۲۰۲۰ میلادی/ سال ۱۳۹۹ شمسی با آن روبه‌رو شده و زندگی کنیم.
وضعیت کنونی، وضعیت قبلاً ناآشنا یا غیر عادیی که به صورت عادی، معمول، یا مورد انتظار تبدیل شده است، «نرمال جدید» نامیده می‌شود. کنار آمدن با آن برای بسیاری از والدین/مراقبان مشکل است بالاخص کسانی که کارشان را باید از منزل کنترل کرده و انجام دهند. این شرایط جدید هنوز بسیار نامشخص است و از این رو تبادل نظر و ارائه راهکارها از جانب مشاوران، راهنمایان و پژوهشگران امور تحصیلی برای یافتن راه‌های تازه ضروری است.
بر اساس گزارش سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد- یونسکو[۲]- در بیشتر کشورها مدارس کشور در پاسخ به بیماری همه گیر ویروس کرونا بسته شده است، تا کنون مدارس بسیاری از کشورهای جهان تعطیل هستند.، این وضعیت تقریباً ۹ نفر از ۱۰ دانش آموز مدرسه در سراسر جهان را در بر می‌گیرد؛ چیزی حدود بیش از یک و نیم میلیارد کودک.
بسیاری از والدین گزارش می‌دهند که شرایط جدید از منزل کار کردن، مراقبت از فرزندان، تبدیل خانه به مدرسه، و وادار کردن فرزند/فرزندان به یک برنامه درسی کار بسیار دشواری است. بسیاری احساس گناه و حس ناتوانی می‌کنند[۳]. با وجود تفاوت‌ها در محل زیست و شغل و طبقه اجتماعی خانواده‌ها، آنها اغلب در توجه به فرزندان و تلاش برای تبیین و ایجاد شرایط نسبی قابل تحمل و مقطعی در منزل برای ادامه تحصیل و سلامت روانی و جسمی‌کودکان و حفظ شغل والد/ین با مشکلاتی دست به گریبانند.
مدیریت استرس ناشی از تغییرات بی‌وقفه چند ماه گذشته برای والدین /مراقبانی که تلاش می‌کنند هم کار خود را به روش مجازی تغییر دهند، هم از فرزند مهد کودکی خود مراقبت کنند و هم بر دانش‌آموز دبیرستانی‌شان نظارت داشته باشند، بسیار مشکل است. تنها تصور اینکه تاکنون برای رشد و پرورش فرزندشان «یک روستا دخیل بود» [۴] ولی اکنون کلیه مسوولیت‌ها بر دوش آنان است نیاز به تغییراتی در بافت فکری و میزان تحمل استرس فراوان دارد. درست همانطور که دنیای تجارت و مشاغل در تلاشند تا با تغییر در مدیریت شرکت‌ها کار خود را حفظ کنند، والدین و مراقبان هم باید درباره نحوه انجام کار در خانه بازبینی کنند. اکنون همه به نتیجه رسیده‌اند که به خطر افتادن بهداشت عمومی کل جامعه بشری، خانواده و تحصیلات و آموزش کودکان را به شکل غیر قابل قیاسی با سایر وقایع گذشته تحت تاثیر قرار داده است به ممکن است سبب برخی عقب افتادگی‌های جبران‌ناپذیر شود.
در این مبحث تلاش می‌کنم که با اقتباس و استفاده از راهنمایی‌های همکار و استادم دکتر وندی موراوسکی [۵]محقق و مدیر اجرایی آیزنر اینداومت [۶]، رییس مرکز تدریس و یادگیری در دانشگاه ایالتی کالیفرنیا [۷]، نورتریج، و بنیانگذار کمپانی مشاوره آموزشی «دو معلم» [۸] به چند راهکار و استراتژی[۹] که می‌تواند تا حدی از بحران کنونی در خانه در زمینه نحصیل فرزندان در منزل بکاهد، بپردازم. لازم به ذکر است که تمامی این راه‌ها برای همه ممکن نیست اما تا حدی که شرایط‌تان اقتضا می‌کند، می‌توانید به آنها عمل کنید. بسیاری از راهکارها بر اساس وضعیت اکثریت خانواده‌های عادی است که مجبور به ماندن در منزل و قرنطینه هستند.
برنامه‌های خواب و کار مختلف را بپذیرید
روال سختگیرانه قبلی را کنار بگذارید. بازبینی در دیدگاه‌تان در مورد برنامه خواب می‌تواند کمکی برای شروع باشد. متیو واکر [۱۰]، نویسنده چرا ما می‌خوابیم، تأکید می‌کند که افراد مختلف ریتم‌های مختلف شبانه‌روزی دارند، و روزهای معمولی برنامه مدارس ما با آن ریتم‌ها مطابقت ندارد. چه، کسی سحرخیز باشد چه جغد شب بیدار، هر دو تا زمانی که با برنامه کلی خانواده در تضاد نباشد و کار کند، قابل قبول هستند. کار کردن در خانه می‌تواند به والدین اجازه دهد که هر روز صبح زود، هنگام خوابیدن کودکان کار خود را انجام دهند. تا زمانی که یک برنامه توافق‌شده وجود داشته باشد و خوابیدن به شکل کل روز در رختخواب ماندن مبدل نشود، برنامه‌های خواب مختلف ممکن است نعمتی باشد در لباس دشمن.
انعطاف‌پذیر اما ثابت قدم باشید
بهتر است به یک توافق برسید. تصمیم بگیرید که چه ساعتی همه اهل خانه باید بیدار شوند، اما به یاد داشته باشید که مساله‌ای نیست اگر دیرتر از برنامه یک روز کاری معمولی یا یک روز مدرسه (مثلاً ۱۰صبح) شروع کنید. کودکان خود را در ایجاد برنامه‌های خاص خودشان با استفاده از کارت‌های ایندکس (فهرست بندی) یا کاغذ یادداشت چسب‌دار (پست ایت استیک) درگیر کنید. از یک کارت برای هر فعالیت یک ساعته استفاده کنید (یا زمان کمتری برای کوچک‌ترها). می‌توانید چهار کارت برای «کار مدرسه»، دو کارت برای «تلویزیون / بازی»، یک کارت برای «در خارج از منزل (مانند حیاط یا دم در)»، یک کارت برای «پیاده‌روی با سگ /یا یک کار هر روزه» و یک کارت برای «خواندن/مطالعه آزاد» داشته باشید. بعضی از این یادداشت‌ها و برنامه‌ها ممکن است روزانه مورد استفاده قرار گیرند، در حالی که برخی فقط در روزهای معینی قابل استفاده هستند. از کودکان خود بخواهید کارت برنامه روزانه خود را هر روز برای روز بعد تهیه کنند و تصمیم بگیرند که هر رویداد چه زمانی رخ دهد. این باعث می‌شود حق انتخاب داشته باشند و حس مسوولیت پیدا کنند. علاوه بر آن، والدین و مراقبان دیگر مجبور نخواهند شد وقت خود را برای جرو بحث و جدل با بچه‌ها صرف کنند که دقیقاً کی بایست برای پیاده‌روی یا قدم زدن سگ وقت بگذارند یا چند ساعت به تلویزیون اختصاص دهند.
تابلوی زیر نمونه‌ای است که ممکن است بتواند کمکی به برنامه شما بکند. خوب است در حد امکان ساده باشد تا به فرزندان اضطرابی وارد نشود و بتوانند برنامه روز قبل خود را با برداشتن و جابجا کردن «پست ایت» های رنگی بنویسند. اگر برنامه‌ای نداشته باشید و روی دیوار نصب نکنید، بچه‌ها به سرعت به شرایط غیر برنامه‌ریزی شده عادت می‌کنند و وادار کردن آنان به درس خواندن تقریبآ غیر ممکن می‌شود.
از نظر جسمی سالم بمانید
همه ما می‌دانیم که ورزش و تغذیه مهم هستند، خصوصاً در هنگام بیماری همه‌گیر. یک سالن ورزشی در گاراژ ایجاد کنید یا زمان‌هایی را برای پیاده‌روی در بیرون یا به تنهایی برنامه‌ریزی کنید. جلسات آنلاین فعالیت‌های ورزشی ممکن است مفید باشد. جو ویکس[۱۱] معلم ورزش [۱۲]یک کانال یوتوب [۱۳] با تمرین رایگان دارد. قرار دادن تحصیل و آموزش در فعالیت‌های منظم، یادگیری را نیز کنترل می‌کند. از طریق دستورالعمل‌ها ریاضی و غذا خوردن سالم را آموزش دهید و کودکان بزرگ‌تر مسوولیت تهیه شام یک شب در هفته (با کمک در ابتدا) را بر عهده بگیرند. برنامه وعده‌های غذایی هفتگی را با هم مشخص کنید. کودکان را برای پیدا کردن دستورالعمل‌های جدید غذایی وادار به تحقیق آنلاین کنید. البته «پارامترهای والدین» خاصی را در نظر بگیرید (به‌عنوان مثال، «سالم و خوشمزه باشد و حداقل یک نوع سبزیجات را شامل شود»).
زمانی برای دروس فوق برنامه: بهداشت فردی، جمعی
زمانی را برای آموزش بهداشت فردی و جمعی و کنترل مصرف بی‌رویه آب بگذارید. همه به اهمیت شستن دست‌ها و تمامی خوراکی‌هایی که از سوپرمارکت‌ها وارد خانه می‌شوند آگاهیم و اینجا به این بحث نمی‌پردازیم. اما اکنون زمان مناسبی برای یادگیری بهداشت فردی و جمعی در منزل است و بچه‌ها می‌آموزند که آنچه در خانه می‌گذرد ممکن است روی افراد دیگری اثر بگذارد. آنها همچنین باید یاد بگیرند که مصرف بی‌رویه آب نشانه تمیزی و بهداشت نیست. بلکه صرفه‌جویی در هنگام شستن دست‌ها، مصرف صحیح مواد بهداشتی، طریقه شستن دست‌ها، بهداشت مواد غذایی بالاخص سبزیجات و میوه جاتی که پخته نمی‌شوند مهم است.
از نظر روحی سالم بمانید
همه به استراحت مغزی و زنگ تفریح نیاز دارند، اما کار در حالی که شخصی در نزدیکی شما در حال تماشای تلویزیون یا کار روی حل معمای یک جورچین یا پازل است، می‌تواند آزار دهنده باشد. یک محل اختصاصی برای استراحت مغزی داشته باشید با قوانین ساده. کودکان باید بدانند که این قوانین چقدر است (مدت زمان، میزان بلندی صدایشان، کجا، چقدر مجاز به کاری هستند). در سال ۲۰۱۲، پروفسور مری هلن ایمموردینو یانگ[۱۴] و همکارانش از دانشگاه یو اس سی [۱۵] نشان دادند که حتی وقتی مغز ما در حال استراحت است، بیکار نیست[۱۶]. آنها علاوه بر توجه خارجی [۱۷]، بازتاب داخلی سازنده [۱۸] را توصیه می‌کنند. استراحت مغز می‌تواند فعال باشد (لگد زدن به توپ فوتبال) یا منفعل (نوشتن در ژورنال، خواندن، رنگ آمیزی). زمان این فعالیت‌ها می‌توانند کوتاه باشند (دو دقیقه) یا طولانی تر (۲۰ دقیقه).
توجه: والدین نیز نیاز به استراحت مغزی دارند. احساس گناه نکنید.
برای تشویق فرزندانتان ماهرانه و زیرکانه عمل کنید
بیشتر ما برای انجام پروژه‌هایمان نیاز به وقت بیشتری در خانه داریم. برخی در این زمان سرشان حتی شلوغ‌تر است، در نظر بگیرید که چگونه می‌توانید تقسیم پروژه‌ها توسط همه افراد خانواده را امکان‌پذیر سازید. لیستی از پروژه‌های بزرگ و کوچک را برای تعطیلات آخر هفته، عصرها یا حتی در زمان‌های «بدون اسکرین (بدون تلفن و تلویزیون و کامپیوتر)» ایجاد کنید. باغبانی، نقاشی، اصلاح و سازماندهی وسایل همه عناصری دارند که کودکان می‌توانند به تنهایی در آنها سهیم باشند؛ والدین می‌توانند به آنها کمک کنند یا حتی از آنها استفاده کنند. ساختن چیزی و آموزش اندازه‌گیری، تحقیق با هم در مورد چیزی و مرور مهارت نوشتن از جمله این کارهاست. به برنامه درسی کودک نگاه کنید و ببینید که آیا می‌توانید از یک روش خلاقانه برای کمک به آموزش او استفاده کنید. بسیاری از معلمان و والدین قبلاً ایده‌های خلاقانه‌ای را ارائه داده‌اند، بنابراین نیازی به ایجاد مجدد این چرخه نیست[۱۹]. در نظر بگیرید با فعالیت‌هایی که کودکان می‌توانند انجام دهند، یک هیات داوران انتخاب کنید. در صورت تمایل، می‌توانید چیزی را در جعبه‌های وسط قرار دهید که شما به عنوان والدین می‌خواهید یا به آنها احتیاج دارید، اما سپس اجازه دهید کودکان ایده‌های خود را برای جعبه‌های بیرونی بیان کنند. تا پایان هفته، آنها می‌توانند یک خط فعالیت (عمودی، افقی یا مورب) را انجام دهند.
چند تصویر اینجا ارائه شده است. از آنها می‌توانید استفاده کنید. [۲۰]
ساعت نبوغ تعیین کنید ۲۱
ایده ساعت نبوغ این است که دانش آموزان می‌توانند یک زمان در هفته را انتخاب کرده و به موضوع مورد نظر خود توجه کنند. یک موضوع خلاقانه که ذهنشان را مشغول می‌کند و می‌توانند خودشان به صورت مستقل انجام دهند. آیا می‌خواهند یک زبان جدید بیاموزند، برنامه ایجاد کنند، یک مشکل جهانی را حل کنند یا یک خانه درختی بسازند؟ دان ورتیک[۲۲]، نویسنده کتاب «نابغه خالص: ایجاد فرهنگ همکاری و بردن ۲۰ درصد به سطح بعدی» [۲۳]، می‌نویسد: «من هر روز بیشتر از دانش‌آموزانم الهام می‌گیرم؛ با دادن آزادی به آنها و ایجاد فرهنگی که باعث تشویق همکاری و تمایل به ریسک کردن می‌شود.»
چرا نبایست ساعت نبوغ را متناسب با سن و علایق فرزندانمان در خانه ایجاد کنیم؟
خودتنظیمی/ خودکارآمدی/خود کنترلی را آموزش دهید
یکی از مهم‌ترین مهارت‌ها برای آموزش فرزندان ما در زندگی خودکارآمدی/خود کنترلی[۲۴] است. دکتر استیون استانسی [۲۵] این مهارت را یک امر ضروری برای سلامت روان می‌داند. آنچه در «پرورش و شکوفایی» [۲۶] تحت عنوان مجموعه‌ای از توانایی‌ها و مهارت‌ها نام می‌برد و راه‌های کارآمدی را پیشنهاد می‌کند.
کودکان کم‌سال یا کسانی که مشکل تمرکز و توجه یا نیازهای ویژه دارند، ممکن است فاقد خود تنظیم‌کنندگی باشند و خودکار آمد نباشند. چهار روش برتر برای «حمایت از خود تنظیمی[۲۷]” عبارتند از خود نظارتی، خودآموزی/ گفت‌وگوی با خود، تعیین هدف و بازخورد /تقویت بازخورد به خویش. در یک سال تحصیلی معمولی، بسیاری از این مهارت‌ها توسط معلمان، مربیان ویژه، مشاوران و از طریق همراهی با همسالان آموزش داده می‌شود.
کسانی که در آمریکا زندگی می‌کنند خوب است در جریان باشند که شورای کودکان استثنایی [۲۸]، هم اکنون عضویت رایگان را تا ۳۱ ماه مه برای تأمین منابع برای افراد دارای نیازهای ویژه (با کد CECED۶۰) ارائه می‌دهد.
زمان‌بندی کنید
عادت به برنامه روزانه مدرسه به کودکان در هر سنی به مدیریت انتقال آنان کمک می‌کند. به طور معمول مدرسین به آنان می‌گویند چه موقع باید فعالیت‌هایشان را تغییر دهند و زنگ‌ها علامتی برای پایان هر کلاس هستند. در این شرایط جدید راهکارهایی در خانه ایجاد کنید که راهبردهایی برای پشتیبانی از آن نیازها در آن باشد. تایمر را بر روی آیفون‌ها، ساعت‌های زنگ دار نظیم کنید (چه کسی می‌تواند تایمر را برای گفتن «زمان شروع کلاس ریاضی» روشن کند.)
خبرنامه ۲۰۱۹ مرکز امور تدریس و یادگیری دانشگاه نورتریج، دانشگاه ایالتی کالیفرنیا، نکاتی را برای ایجاد برنامه‌های بصری دارد[۲۹]. برای اوقات استراحت زمانی مشخص کنید که شما والدین بتوانید آنجا صحبت کنید، به سؤالات‌شان پاسخ دهید، ناهار بپزید و غیره. از اپلیکشن‌هایی مانند «تمرکز بر زمان تمرکز» [۳۰] استفاده کنید تا کارها را با فاصله‌های کوتاهی به فواصل گسسته تبدیل کنید، که می‌تواند به کودکانی که مشکل تمرکز/ توجه دارند کمک کند تا برای مدت کوتاهی انگیزه خود را حفظ کنند و مشخص کنند چه چیزی را به اتمام خواهند رساند.
آنلاین شوید
اگر دسترسی به سایت‌های اینترنتی دارید بهتر است از آن بهره بجویید. بسیاری از والدین در تلاشند تا راه‌هایی برای درگیر نگه داشتن فرزندان خود در روند یادگیری برای بقیه سال تحصیلی پیدا کنند. خوشبختانه، بسیاری از وب‌سایت‌های آموزشی رایگان در دسترس هستند و برخی از کشورها تحصیل راه دور را جدی گرفته‌اند. والدین مربی می‌توانند در یادگیری نحوه آموزش آنلاین به شما کمک کنند. سایت «ما معلم هستیم» [۳۱] منابع زیادی دارد، و سازمان‌ها نیز وبینار و بازی‌های آموزشی[۳۲] ارائه می‌دهند از سایت بازی «کاهوت» [۳۳] و «خانواده خیلی خوب» [۳۴] و «خوب یاد بگیر» [۳۵] برای راهکارها، استراتژی‌ها و اطلاعات استفاده کنید. بسیاری از خانواده‌ها همچنین با کمک زوم[۳۶] برنامه‌های «زمان ملاقات بازی» [۳۷] برای فرزند چند خانواده می‌گذارند و به این ترتیب از یکدیگر حمایت می‌کنند.
از طریق تلویزیون آموزش را ادامه دهید
اگر در کشورهایی زندگی می‌کنید که امکان دسترسی به سایت‌های آموزشی قوی که جای کلاس‌های سنتی را بگیرد ندارید، از دولت خود بخواهید که کلاس‌های جدی تلویزیونی را در چند کانال برای کلاس‌های مختلف ارائه دهد. به طوری که همان ساعت‌های مدرسه بچه‌ها از طریق تلویزیون با سرپرستی بزرگ‌ترها درس‌ها را از معلم مربوطه یاد بگیرند. مطمئنآ این سوال مطرح می‌شود که آیا کلاس‌های تلویزیونی جای رابطه مستقیم شاگرد و معلم را می‌گیرد. جواب خیر است. با وجود اینکه اکنون مجبور به متکی شدن به اپلیکشن‌های آنلاین و وب سایت‌های آموزشی هستیم اما باید در نظر داشته باشیم که یادگیری یک امر دو جانبه است و بایست دنبال راه‌هایی گشت که دانش آموزان بتوانند درباره آنچه یاد می‌گیرند بازخورد بگیرند. دکتر جانسون[۳۸] محقق و زبانشناس [۳۹] در مقاله اخیر خود تحت عنوان «توسعه مهارت‌های ارتباطی در عصر فاصله اجتماعی» [۴۰][۴۱] بر اهمیت مکالمات روزمره در یادگیری زبان تآکید دارد و با انتقاد از برخی اپلیکیشن‌های آنلاین می‌گوید: «برنامه‌های رایج برای یادگیری زبان مانند و Duolingo Babbel به گونه‌ای طراحی شده‌اند که دانش آموزان به تنهایی بتوانند یاد بگیرند و در سطوح بسیار ابتدایی می‌توانند موثر باشند. اما در مورد مهارت‌های ارتباطی بازخورد بسیار کمی دارند، بنابراین دانش آموزان باید بر خود متکی باشند.» اما برای پیشرفت در زمینه زبان و درس‌ها معلمان و دانش آموزان بایست راه‌هایی را که بتوانند فیدبک و بازخوری به کامپیوتر بدهند پیشهاد می‌کند. شما می‌توانید به صورت رایگان به دسترسی پیدا کنید [۴۲ Enskill English] .
امید آن میرود که تا شروع سال تحصیلی آینده بشر بر این بیماری فراگیر فایق آید و تلقیق و ترکیبی از شیوه سنتی تحصیلی و تحصیل راه دور به جبران خسارات امسال بپردازد.
وقفه‌ها را محدود کنید
ایجاد فضای مناسب در منزل تنها برای ادامه تحصیل فرزندان نیست بلکه برای کار والدین و اعضای خانواده و گذاران زندگی اقتصادی در این شرایط ناهموار است. پس بایست به کارهای زیر برای رفع مزاحمت‌های فرزندان دست بزنید.
ابتدا، «فضای اداری» را برای هر یک از افراد خانواده مشخص کنید. در فضای کمتری ممکن است نیاز به ایجاد یک فضا و منطقه مشخصی داشته باشید. بگذارید کودکان دفتر کاری برای خود ایجاد کنند (که ممکن است فضایی مانند بک چارگوش که با بالش، پتو و صندلی باشد.) اگر میز را به اشتراک می‌گذارید، پوشه‌های را تنظیم کنید تا توهم یک اتاقک را ایجاد کند. دوم، از علایم چراغ راهنمای رانندگی استفاده کنید. علائم توقف را بکشید و با گیره لباس اسامی را روی آن قرار دهید. اگر گیره لباس شما به رنگ سبز است، در صورت لزوم می‌توانید صحبت کنید. زرد نشان می‌دهد، «لطفاً مزاحم نشوید، مگر اینکه واقعاً نیاز داشته باشید، و نه، درخواست خوراکی دلیل نیست.» قرمز نشان می‌دهد نمی‌توانی مزاحم شوی مگر اینکه مسئله تهدید کننده زندگی در آن باشد. سوم، خانواده خود را در حین انجام پروژه‌های بزرگ در نظر بگیرید. چهارم، مهارت‌های یادداشت‌برداری را به فرزندان خود یاد دهید. اگر واقعاً باید سراع شما بیایند، به آنها بیاموزید که چگونه بی سر و صدا وارد شوند و برایتان یادداشت بگذارند تا در اسرع وقت پاسخ دهید.
برای فرزندان کم سن و سال‌تر یا کسانی که به حمایت‌های اساسی بیشتری احتیاج دارند، تعداد محدودی از کوپن‌های «می‌توانی به من مراجعه کنی» تهیه کنید. این امر به کاهش میزان دفعات ورود آنها به فضای شما کمک می‌کند. اگر کودک بداند که فقط روزانه سه بار می‌تواند شما را صدا کند، به جای استفاده از آنها در ساعت اول روز، کارت ورودی خود را نگه می‌دارد.
به یکدیگر یاری برسانیم
فاصله گرفتن و دوری گزینی اجتماعی به معنای بی خیالی نسبت به دیگران نیست. خانواده‌هایی که در شرایط ناگوار و نابسامان بی سرپناهی به سر می‌برند یا از اینترنت و حتی تلویزیون محروم هستند ممکن است دسترسی به همه آنچه به آنها اشاره شد نداشته باشند. اما امید میرود به کمک سیستم‌های جمعی که در حال تلاش برای کمک به دانش‌آموزان و خانواده‌های با امکانات رفاهی بسیار ضعیف هستند به فرزندان کمک کرد که تحصیلاتشان عقب نیفتد. خانواده‌ها بیش از همیشه درگیر سلامت اجتماعی و روانی کل جامعه و سلامت جسمی کودکانشان هستند. مطمئنا خانواده‌هایی که دارای کودکانی با نیازهای ویژه هستند در معرض مشکلات بیشتری قرار دارند.
اگر ریاضی و انگلیسی و علوم بلدید و می‌توانید آموزش دهید، زمانی را به شکل آنلاین با فرزندان دوستان و فامیل صرف کنید یا برایشان ویدیو ضبط کنید و از مثال‌ها و روش‌های هیجان انگیزی که دانش آموزان را به وجد آورده و تشویق کند استفاده کنید. طبق گزارش «میدیوم» [۴۳] بسیاری از والدین گزارش کرده‌اند که فکر می‌کردند تا هفته چهارم دوری اجتماعی، همه ما کمی با هنجار جدید کنار بیایم. اما برای خانواده‌ها و بسیاری افراد سخت‌کوش اینگونه نیست – همه چیز در ابتدای کار سخت‌تر است.
کلاس و آموزش را به یک بازی آگاهانه تبدیل کنید
کودکان برای اینکه بی سر و صدا باشند، کار کلاس‌شان را کامل کنند، برای انجام کار یا کار روی پروژه‌ها همکاری کنند نیاز به انگیزه دارند. در نظر داشته باشید که آنها برای کارهای معینی امتیاز بگیرند. این امتیازات بسیار شبیه به اعتبار برای کارها برای دریافت پول توجیبی (جیره هفتگی) است، این نکات می‌تواند برای انواع کالاهای مطلوب باشد: زمان بازی اضافی، زمان بازی کامپیوتری، میان وعده، زمان گذراندن با دوست، یک حیوان خانگی جدید (مثل ماهی، نه اسب) یا گلدان مورد علاقه‌شان یا یک تکه لباس.
زمانی برای کارهای سنتی‌تر
حالا عملا زمانی در دست دارید که مجال می‌دهد کمی هم از کامپیوتر و آنچه پشت شیشه و مانیتور می‌گذرد دوری کنید. عکاسی، نقاشی، کاردستی، خیاطی و آشپزی را دوباره در منزل زنده کنید.
از روش‌های خنده‌دار و مزاح و شوخی استفاده کنید
آیا در میان دوستان یا اقوام کسی همیشه دیگران را به وجد می‌آورد؟ حس خوشایندی از شنیدن و دیدن ویدیوهای خنده دار و حتی حیوانات، کارتورها و… به شما دست می‌دهد؟ فرزندانتان هم همینطور هستند. روان درمانگر دایان گبهارت [۴۴]، نویسنده «خود آگاهی درونی برای عاشقان شکلات» [۴۵] اظهار می‌کند که در حالی که «استرس‌های زندگی مدرن اغلب این توهم را ایجاد می‌کند که زندگی سخت، دردآور و همراه با احساس تنهایی است»، ما باید بخندیم، دوست داشته باشیم و دوباره با بهترین احساسات در درون خودمان ارتباط برقرار کنیم. وقت بگذارید تا به فیلم‌های خنده‌دار یوتیوب[۴۶] بپردازید، شوخی‌هایی برای یکدیگر بفرستید، یک کمدی را تماشا کنید، یک بازی کامپیوتری را با هم بازی کنید.
به یاد داشته باشیم که شوخی و بامزگی مرزی دارد و به معنای شکستن سدهای احترام نیست. شوخی کردن با مورد تمسخر قراردادن فرد یا گروه و ملت و… متفاوت است.
برای برقراری ارتباط معنادار از زمان استفاده کنید و این مَثَل قدیمی را به خاطر بسپارید: «طنز بهترین داروست.»
پذیرش شرایط جدید به عنوان یک وضعیت نرمال بسیار سخت است. اما اگر بپذیریم که مانند همه بحران‌های تاریخی در جوامع مختلف، جنگ، بحران‌های طبیعی، بیماری‌های فراگیر و… زندگی شکل دیگری هم دارد و به دنبال درمان و راه‌های تازه برای شناخت آن و پیدا کردن و کشف راه‌های نو باشیم، پذیرش «نرمال جدید» برایمان آسان‌تر خواهد بود.
بسیاری از تحقیقات نشان می‌دهد که اتفاقات ناگوار فراگیر روی سیستم تحصیلی خسارات جیران‌ناپذیر به بار می‌آورند. برای جلوگیری و کاهش این خسارات روی زندگی و آینده فرزندان و کل جامعه، لازم است آستین‌ها را بالا زده و از کلیه سیستم‌های جدید غیر مرسوم بهره بگیرید، خود را با آن آشنا سازید و نگذارید خسارات جبران ناپذیر تحصیلی آینده فرزندانتان را به خطر بیندازد. نرم جدید را به زندگی نرمال خود تبدیل کنید و از ترک عادات قبلی دچار اضطراب نشوید. با تحصیلات راه دور و بهره جستن از معلمانی که گاه روشنفکران و هوش‌های مصنوعی[۴۷] و آواتارها (نمادک) و انیمیشن‌ها هستند، و اکنون نقش بازیگران انستیتوهای اجتماعی را در منزل بر عهده دارند کنار بیایید. کودکان شما هم راحت خو می‌گیرند و نظم و نرم جدید را جدی گرفته و می‌پذیرند.
منبع: راديو زمانه
________________________________________
منابع:
[۱] ثريا فلاح دکترای مطالعات راهبری و مدیریت سیاست گذاری آموزشی، دانشگاه ایالتی کالیفرنیا، نورتریج است.
[۲] UNESCO
() لینک
[۴] It takes a village to raise a child
[۵] Wendy W Murawski
[۶] Eisner Endowed
[۷] Center for Teaching and Learning
[۸] لینک
[۹] لینک
[۱۰] https: //www. sleepdiplomat. com/author
[۱۱] Joe Wicks
[۱۲] PE (Physical Education)
[۱۳] لینک
[۱۴] Mary Helen Immordino-Yang
[۱۵] USC
[۱۶] لینک
[۱۷] External attention
[۱۸] constructive internal reflection
[۱۹] لینک
[۲۰] ترجمه صفحه انتخاب واژگان نگارنده
[۲۱] لینک
[۲۲] Don Wettrick
[۲۳] Pure Genius: Building a Culture of Collaboration and Taking ۲۰ Percent Time to the Next Level
[۲۴] لینک
[۲۵] لینک
[۲۶] لینک
[۲۷] لینک
[۲۸] The Council for Exceptional Children
[۲۹] tips for creating visual schedules
[۳۰] Be Focused-Focus Timer
[۳۱] We Are Teachers
[۳۲] educational games
[۳۳] Kahoot
[۳۴] Very Well Family
[۳۵] Learn ۴ Good
[۳۶] Zoom
[۳۷] Play Dates
[۳۸] Dr. Johnson co-founded Alelo and director of the Center for Advanced Research in Technology for Education (CARTE) at the Information Sciences Institute of the USC
[۳۹] موسس مرکز “زبان تاکتیکی آلیلو” و مدیر مرکز تحقیقات پیشرفته فناوری در آموزش و پرورش
[۴۰] لینک
[۴۱] Developing Communication Skills in the Age of Social Distancing
[۴۲] لینک
[۴۳] لینک
[۴۴] Diane Gehart
[۴۵] Mindfulness for Chocolate Lovers (Rowman & Littlefield، 2019)
[۴۶] YouTube
[۴۷] artificial intelligence
چۆن ده تۆانین له بارى ده رونى و ڕه وانی وه له م شه رایه ته دا خۆ به پارێزین
چۆن ده تۆانین له بارى ده رونى و ڕه وانی وه له م شه رایه ته دا خۆ به پارێزین
د. ئازاد مۆرادیان
٥ی ئاوریلى ٢٠٢٠
په ره سه ندنى ڤێرۆسى کۆرۆنا له زۆربه ى ۆه ڵاتانى دۆ نیا دا ته نها پاش ٥
مانگ له ده رکه ۆتنى ئه م ڤێرۆسه بووۆه ته هۆى گۆڕانکارێکى هه ره گۆره له ژیانى خه ڵک دا به ۆ چه شنێ که ده توانین ژیانى خه ڵک دابه ش که ین به ژیانی پێش له کۆڕۆنا و پاش کۆ ڕۆنا.
کاریگه رى ئه م گۆڕانکاریانه له ئاستێک دایه که ئێمه وه ک تاکێک بیر له وه ى ده که ینه وه که چۆن پێشتر ژیاوین و چ ده ست که ۆتێکمان بووه بڵام نازانین که ئایا داهاتۆیه ک ده بێت وه ئه گه رده بێت چۆن ده بێت ۆ چۆن ده بى بێژین.
ژین ۆ نه مان پرسیارێکى هه ستیاره که هه موى مێشک یان سیستمى ده رۆنى و ڕه وانى ئێمه ى له خۆ گرتووه. گۆڕانکاریکى هه ستیار له ژیانى هه مومان هاتووه ته گۆڕێک و شیده ت و مۆداى ئه م گۆڕانکاریه له ئاستێک دایه که مێشکى مرۆڤ به عام تۆاناى هه ڵسه نگاندنى ئه وى نیه.
مّێشک ده توانێت زۆر گۆڕانکارى له ژیاندا قه بوڵ بکات به ۆ مه رجه ی کاتى پى بده یتو و به ئه سپایی و به ته دریج له ژیان دا ڕۆ بدات. بڵام ئه ۆ ده سته له گۆڕانکاریه کان که له ناکاۆ ڕوده دات ده توانێت تا ئه ۆ ئاسته سیستمى ده رونى له ژیر کاریگه رى خۆ بگریت که ئیدامه ى ژیان بخاته مه ترسییه وه.
وه ک نه مونه ته سادێف ۆ پێک دادانى ماشین یا سه یاره که مان، مه ردنى ناوه ختى ئازیزێکمان، له ده ست دانى کار ۆ ئیش و ده ست که ۆتى ۆ داهاتى ڕۆژانه مان، لافاۆ ۆ زه وى له ڕزه، تۆندۆ تیژى جه سته یی ، جینسى یان عاتیفى ۆ ئێحساسى، ئه شکه نجه ۆ بێ حۆرمه تى کردن. زۆربه ى ئه م نه مونانه ى که عه رزم کردن له نێۆ ناکۆکى و نه خۆشىیه کی ده رونیه دا خه ڕ ده بێته وه که په ى ده ڵێن ناکۆکى ئێسترێسى پاش حادیسه یه کى ترۆماتیک یان به زمانى ئینگلیزى ( پۆست ترۆماتێک ئێسترس دیزئۆردێر) کۆ ده توانێت تا تا ئاخر ڕۆژى ژیانمان کاریگه ریه کانى ئه ۆ له سه ر مێشک ۆ ده رونمان ببینین.
په ره سه ندنى ڤێرۆسى کۆرۆنا، وه هاى کردووه که هه مو ده ست که ۆته کانى کۆمه ڵگاى ئینسانى خستووه ته ژێر مه ترسییه وه، ده ستکه ۆتى ئابورى، ئاکادیمیک، سیاسى و کۆڵتورى، ده ستکه ۆتى پێکه وه ژیان ۆ ده ستکه ۆتى شانازى ۆ فه خر به پێشکه ۆتنى مرۆڤ له هه مو بوواره کاندا. ڤیرۆسى کۆرۆنا وه هاى کردووه که مرۆڤ بگریته وه بۆ سه ره تاى نیاز ۆ په یداویستیه کانى ، ئه ویش ۆه ڵام دانه وه به ۆ پرسیاره یه که چۆن ده بێ خۆ به پارێزم له مه رگ ۆ نه مان.
ڤیرۆسى کۆڕۆنا، هه ر ئێستا پاش ٥ مانگ له په ره سه ندنى زۆر به ڵگه ى ڕاسته قینه ى خستووه ته به رچاۆ، ئاستى سیستمى سیاسى ۆ ئابورى، ئاستى پێشکه وتنى وه ڵاته کان، ڕاده ى ئاماده بوون بۆبه ر به ره کانى له مه ر نه خوشیه ک وه ک کۆڕۆنا، ڕاده ى زانیارى ۆ ده ست که وتى ئاکادێمیکى ۆه ڵاته کان، وه هه روه ۆه ها ڕاده ى بێ ده سه ڵاتى ده سه ڵات داره کان یان ڕێبه رانى سیاسى ۆ ئابورى ۆ کۆ مه ڵایه تى ۆ ئایینى له گه ڵ قه یرانێکى وه ها دا.
له ئاستى کۆمه ڵگایه کى بچوک تر دا وه ک بنه ماڵه، به چه شنێکى بچوک تر بۆ هه موى ئێمه ده رکه وتوه که بنه ماڵه که مان له ۆ ئاستانه ى سه روه که ئاماژه م پێ کرد تا چ ڕاده یه ک ئاماده یه ، یان که م ۆ کۆرتى هه یه. تا چ ڕاده یه ک ده توانین خۆمان و بنه ماڵه مان له شه ڕى مان و نه مان دا به پارێزین ۆ له م به ربه ره کانه دا ده بێت پشت به چى ۆ به کێ ببستین.
تا چ ڕاده یه ک به رپرسین له مه ڕ دایک ۆ بابمان دا، له مه ڕ هاۆ سه رۆ منداڵه کانمان دا، له مه ر خۆشک ۆ برا ۆ خزم ۆ که س یان ته نانه ت هاۆسى ۆ دراۆسى ۆ هاۆ شاریه کانماندا.
من به ڕاشکاۆى ده ڵیم هه موى ئه م پرسیاریانه ۆ زۆر پرسیارى که، که مێشک ۆ سیستمى ده رونى ۆ نه فسى ۆ ڕه ۆانى ئێمه ى له خۆی گرتووه ۆ ئه مه خۆى بووه ته هه ۆى ئه ۆه که هاۆ کات له ژیر مه ترسى ناکۆکى ۆ نه خۆشى له ش ۆ جه سته داین هه ربه ۆ چه شنه له ژێر مه ترسى ناکۆکى ۆ نه خۆشى ده رونى ۆ ڕه ۆانى داین.
سیستمى به رگیرى و دیفاعی مرۆڤ بۆ به ربه ره کانى له مه ڕ ڤیرۆسى کۆڕۆنا و هه رچه شنه باکترى ۆ میکرۆبیکی نه خۆش که ردا ده بێت هاۆ کات سیستمى ڕه ۆانى و ده رونى خۆ به پارێزیت. وزه ۆ وره ی به رزى مرۆڤ له مه ڕ نه خۆشیک ۆه ک ڤیرۆسى کۆرۆنادا کاریگه رى گه ۆره ى ده بێت له به ربه ره کانێ له دژ ئه م نه خۆشیه دا.
سیستمى ده رونى ۆ ڕه ۆانى تاکى ته رساۆ ۆ ناهۆمید و ده ست له خۆ به رداۆ ده توانیت کاریگه رى ڤیرۆسه ێک ۆه ک کۆڕۆنا به ده یان جار زیادتر بکات. زۆر جار ده روون ناسه کان ده ڵێن ئه ۆ شتى ده بێته هۆى ترس ۆ دڵ نێگه رانى و ئێسترس له کاره ساتێک، ئه ۆ وێنه یان ئه ۆ باۆه ڕ ۆ هه سته یه که ئێمه خستومانه ته نێۆ مێشکمانه وه، نه ک ئه ۆ وینه درۆست و ڕاسته قینه له کاره سات ۆ ڕوداوه که.
ترس ۆ دڵنێگه رانى ۆ دڵه ڕاۆکى ، تا ڕاده یه ک په یویست ۆ زه رۆ ره تى ژیانه ، ۆ ده بیته هۆى ئه وى که مرۆڤ ژیانى خۆ بپارێزیت. بڵام کاتێک که ئێمه هه مۆ مێشکى خۆمان سه رقاڵى ته رس ۆ دڵه ڕاۆکى بێ مانا ده که ین، وزه ۆ وره ى به ربه ره کانێمان له سیستمى دیفاعى خۆمان سه ندووه ته وه و زۆر به ئاسایی خۆمان ده ده ین به ده سته ۆه.
به په ى ڕاگه یاندنى ڕێکخراوى سه ڵامه تى نیۆ نه ته وى دا، ڤیرۆسى کۆرۆنا بووه ته هۆى قه یرانێکى گه ۆره ى ده رۆۆن ناسى له ئاستى نیۆ نه ته وه یدا. له واقیع دا ڕاگه یاندنى ڕێکخراوى نیۆ نه ته وه یی ده ڵیت که ئه مه ئه ره کی ده سه لاتدارانه که ده بێت هه ۆڵ بده ن هاۆکات له به ربه ره کانى له سه ر په یا کردنى ده رمان و ده ۆاۆ و که رسه ى سڵامه تى به ر له قه یرانى ده روونى ش بگرن.
بى گۆمان ئه مه به ۆ مانا نیه که هه مۆ وه ڵات وه مرۆڤێک له ئاستێکى به رابه ر دا ئه م قه یرانه تێ په ڕ ده کات. باره دۆخى ئابورى، کۆ مه ڵایه تى، سیاسى ۆ کۆ ڵتورى کاریگه رى به رچاوى هه یه له شێوازى به ربه ره کانى له دژ ئه م قه یرانه دا. هه روه ها که تاکه که سى دۆچارى دڵه ڕاۆکى ۆ ترس ۆ د نێگه رانى ده بیت، هه ربه ۆ چه شنى کۆ مه ڵگا ش ده توانیت ئه زمونى ناکۆکى ده رونى ببیت و تاک و کومه لگا تاسیریان له سه ر یه ک تر ده بیت. ئه رکى ده سه ڵات ۆ کار به ده ستانى حکومه ت له کاتى قۆ یران دا ئه وه یه که هاۆ کات له مودیریه ت کردنى قه یرانى ئابورى و سیاسى ۆ کۆ مه ڵایه تى ده بیت قه یرانى سڵ مه تى له هه ر دو بوارى ج ه سته یی ۆ ده روونى مۆ دیریت به که ن.
هه روه ها که ئاماژه م پێ کرد ئێستا زیادتر له هه مو کاتێک په یۆیستمان به بونى وزه ۆ وره ى ده روونى هه یه بۆ به ربه ره کانى له مه ر ئه م قه یرانى دا. هه ر چه ند ته رس و دڵه ڕاۆکى و دڵ نێگه رانى کرده وه یه کى سۆرۆشتى ۆ ته بیعى مرۆڤ له م کاته دایه، بڵام ده بێت به پشت به ستن به زانیارى دروست ۆ باۆر پى کراۆ، به ئه نجام ۆ گۆى دان به ڕێنمایه کانى ئه منى ۆ سڵامه ت ڕێژه ى ئه م ترسه که م کرێته وۆ و ڕێگا بدرێت به مێشک که ڕی ۆ شوینی درۆست بۆ پاراستنى ده رونى خۆ بدۆزیته وه.
ڕاسته کۆمه ڵگاى ئینسانى به عام له قه یرانێکى هه ر ه گه ۆره دایه. ته نانه ت له ١٢٠ ساڵى ڕابۆردودا قه یرانێکى به م چه شنه ۆ له ئاستێکى نێۆ نه ته وه یدا نه بینراۆه. ته نانه ت شه رى جیهانى یکم ۆ دوهه م تا ئه ۆ ڕاده یه جیهانى له خۆ نه گرته بو، به ڵام له هه مان کاتیشدا ده بى بزانین گه ۆره یی ئه م قه یرانه ۆ ڕێگا چاره ی ئه م قه یرانه له ئاستى تاکه که سی دا نیه و ئێمه وه ک تاکه که سی نه له پێک هاتنی ئه م قه یرانه وه نه له په یدا کردنى ڕێگا چاره ڕۆڵ و نه خشى سه ره کیمان نابێت، بڵام پێکه ۆه وه ک کۆمه ڵگا له هه ر ئاستیک دا ده توانین یارى ده ربین بۆ که م کردنه وه ى خه ساره کان و زه ره ر ۆ زیانى قه یرانێکى ئه وه ها.
به گه ۆره نیشان دانى کاره ساته که ، به دڵه ڕاۆکى بى وه چان نه ته نیا یارمه تییه ک به سیستمى ده رونیمان ناگه یه نین، به ڵکۆ سیستمى به ررى له ش و جه سته شمان که زۆ لاواز ده که ینه وه.
ده بێت ئاماژه ش به وه ی بکه م که ئه ۆ که سانه ى که قه یرانه که و مه ترسى نه خۆشیه که نا بینن یان نایانه ویت بیبینن، مه ته رسى ئه وه یه یان هه یه که گۆى به ڕه ینمایه کانى سلامه تى نه ده ن ۆ ببنه هۆى نه خۆشى خۆیان ۆ ئه ۆ که سانه ى که له ده ۆ ڕو به رى ئه وان دا ده ژین.
چ ڕه ى نمایه ک له بارى ده روونیه وه یارى ده رده بێت بۆ به ر به ره کانى له مه ڕ ئه م قه یرانه دا؟
هه رچه ن مه ترسى ڤیرۆسى کۆڕۆنا هه موان ده گریته خۆ، بڵام به زۆر هۆی جیاۆازه یه ک شیۆازى به ر به ره کانى چ له بارى جه سته یی ۆچ له بارى ده روونیه وه نیه .
پاش تێ په ر بونى چه ند مانگ له بڵاۆ بونه وه ى ڤیرۆسى کۆڕۆنا، ڕه ی نمایه کان تاکید له وه ی ده که ن که کۆمه ڵگاى ئینسانى به که م کردنه وه ى پیوه ندیه کۆمه لایه تیه کانیان، به خۆ که رنتینه کردن و ماننه وه له ماڵه وه، به که م کردنه وه ى ڕێژه ی هاتو چو، به داخه ستنى ئه و جێگایانه ى که خه ڵکێکى زۆر له خۆ ده گرێت وه کۆ مه کتب ۆ زانکۆ، وه رزشگه ۆ، مۆڵ و سه یرانگا ۆ جێگا گه شتیاریه کان، ته نانت ڕێستوران، خۆاردنگه ۆ هۆتێله کان ۆه هاۆکات شتنى ده ست به ئاوو سابوون و ژله ى ده ست خاوێن کردنه وه، پاک کردنه وه ى هه موى ئه وجێگانه ى که ڤیروسه که ده توانیت بۆ مۆدایه کى زیادتر تێدا بژى، دانانى ده مامه ک یان ماسک وه له ده ست کردنى ده ستکێش ، به ر له په ره سه ندنى ئه م نه خۆشیه بگرن و کات به ده سه ڵات دارن ۆ به رپرسه کان ۆ کادیرى پێزیشکى ۆ لێکۆڵینه وه ره کان بدن که ڕێگاى چاره، ده ۆا ۆ ده رمان بۆ نه خۆشه کان بدۆزنه وه، چاره سه رى کاتى به که ن، خه سته خانه ۆ ته ختى زیادتر فه راهه م که ن، په یداویسته کان بو کادێرى پێزیشکى دابین که ن ۆ له داهاتوش دا واکسین بۆ ئه م ڤیرۆسه بدۆزنه وه.
که ره نتینه کردن ۆ خۆ حه شاردان ۆ له ماڵه وه ماننه وه هه رچ ن کار ۆ ئێشێکى باۆر پێکراۆ ۆ گۆنجاۆ بۆ هه موانه، بڵام بژیۆنى ژیان، ۆ فه قیرى ۆ نه دارى خه ڵک له زۆر به ى ۆه ڵاتان دا وه ۆهاى کردووه که خه ڵک ئه ۆ ڕێنمایانه به خه نى پێش گۆى ۆ بۆ بژیونى ژیانیان ۆ کرینى پیدا ویستی سه ره تاى ژیانیان له ماڵ بچنه ده ر و ژیانى خۆیان ۆ بنه ماڵه ۆ خه ڵکى که ش بخه نه مه ترسییه وه.
هه روه ها که له سه ره تا دا ئاماژه م پێ کرد ڤیرۆسى کۆڕۆنا ده رى خستووه که تا چ ڕاده یه ک سیستمى حکۆ مه تى، ژێرخانى ئابورى ۆ ژێرخانی سیسمى سه ڵامه تى یارمه تى ده رى خه ڵک ۆ بژێونى خه لک له به ربه ره کانى له گه ڵ کاره ساتێکى وه ها دا ده دات، بێگۆمان کۆ مه ڵگاى ئینسانى له هه مو جیهاندا نه رخێکى زۆر بۆ به ربه ره کانى له مه ڕ ئه م نه خۆشیه دا ده دات، زۆر که س گیانى خۆیان به خت ده که ن، زۆر ده ست که ۆتى کۆ مه ڵایه تی ۆ کۆ ڵتورى گۆڕانکارى به سه ردا دێت، هه ر له ۆ کاته ش دا ده سه ڵات ۆ سیستێمى ئابورى ۆ سیاسى ده گۆڕیه ت. نێرخى تێ په ڕ بون له م قه یرانه پێک هاتنى دۆنیایه کى که یه ، که ده توانین به دونیاى پاش ڤیرۆسى کۆرۆناى ناوى به نێن.
+++====+++
له ماوه ى ئه م چه ند مانگه دا زۆر جار هاۆڕى کانم ۆ ئه ۆ که سانه ى که به من مۆراجیعە ده که ن ئه ۆ پرسیاره یان لێم کردووه که؛
– چۆن له بارى ده روونیه وه خۆ بپارێزن، بنه ماڵه که یان به پارێزن.
– چۆن له گه ڵ ئه ندامانى بنه ماڵه دا هه ڵسو که ۆت که ن.
– چۆن به رپرسیار بن له به ر وه زعى ده رونى منداله کانیان، گه نجه کان ۆ ئه ۆ که سانه ى ته مه نیان هه یه ۆ عۆمریان له سه ر٦٠ کان دایه.
– چۆن په یوه ند یان له گه ڵ هاۆ سه ره که یان، خزمه کانیان وهاۆ شاریه کانیان به رده وام که ن، وه له هه مان کات دا پا به ند بن به ڕێنمایه سڵامه تیه کان.
– چۆن کاته کانیان به سه رکه ن کاتێک که مه جبور به ماننه وه له ماڵه وه ده بن.
هه روه ها که عه رزم کردن، کاتێک که بژێونى ژیان ۆ پێدا کردنى پارویه نان خه مى به شێکى هه ره زۆرى کۆ مه ڵگاى ئێمه یه، زۆر به ى ئه م ڕه ینمایانه بێ مانا ۆ بى مۆناسیبه ته.
بڵام بۆ ئه ۆ که سانه ی که له وڵاتانى ئۆروپى ۆ ئه مریکى ده ژین و تا ڕاده یه ک سیستمى ده ۆڵه تى یارمه تى ده ره له بارى ئابوریه وه، یان بۆ ئه ۆ بنه ماڵانه ى که پاش خه رێکیان بۆ دۆاڕۆژیان ۆه لا ناوه، ئه م ڕه نمایانه له بارى ده روونیه ده توانێت یاری ده ربێت.
- بۆ خۆتان پلان ۆ ئامانجیکى ڕۆژانه دابنین ، پیۆیست ناکات پلانه که تان درێژ خایه ن بێت، ده توانن هه ر ڕۆژ بۆ ڕۆژى داهاتۆ پلانتان بیت و تا ده توانن پلانه که تان وا دانێن که ئیمکانى برده سه رى هه مویانتان ببێت.
- هه ۆڵ بدن ئه ۆ هه ۆاڵانه ى که گۆى لێ ده گرن یان ده ى بینن له سه رچاوه یه کی باۆر پێکراو له بارى زانیاری ۆ ڕێ نمایه وه بێت.
- هه ر چه ن به دوا چونى هه ۆاڵه کان کارێکى په یویسته، بڵام ئه ندازه ۆ کاتى گۆى دان ده بێت سنور دار بێت. خۆتان له هه ۆاڵه کان دوور خه نه وه. ( ده توانن دو کات ته رخان که ن بۆ گۆى دان به هه ۆاڵه کان له سه ر ڤیرۆسى کۆرۆنا ۆ زانیاریه کان ۆ ڕه ی نمایه کان)
- تا ئه ۆ جێ بۆتان ده ست ده دات له کات نان خۆاردن ۆ پێش له نوستن گۆى ده ریان بینه رى هه ۆاڵه کان مه بن.
- کاتى به سه ر بردن له سه ر تۆره کۆمه ڵایه تیه کان سنوردار که ن. له بڵاۆ کردنى هه ۆاله کان له سه ر لاپه ره کان خۆتان که م که نه وه.
- کاته کانتان بۆ پێدا چونه وه به سه ر کار ۆ ئیشى دوا که وتوتان ته رخان که ن. بو هه مومان پێش هاتووه که کوتومانه ئه گه ر ده رفە ته بێت ئه ۆ کاره ى ته ۆاۆ ده کم، یان ئه ۆ پرۆژه ى ئه نژام ده ده م.
- به دواى چالاکى و کار و ئیشیک دا بن که له ڕێگاى ئینترنێته وه ئه نجام ده د رێت.
- په یوه ندى ئینترنیتى له گه ڵ خزم و دۆستى دوور ۆ نزیک دا بگرن. ئه م کاره یارمه تى ده رده بێت بۆ پته ۆ کردنى دۆستایه تی ۆ خزمایه تى، هه روه ها به گۆڕانه وه ى بیر ۆ ڕاێ و هه ۆاڵ، تێ ده گه ین که ئه م قه یرانه هه مو که سى گرتووه ته خوى.
- ئه گه ر له سه ر تۆڕه کۆ مه ڵایه تیه کان چالاکیتان هه یه، هه ۆڵ بدن په یامى دڵ خۆش که ر ۆ پڕ له خۆشه ویستى ۆ پێ زانین بۆ هاۆڕه یه کانتان بنێرن. ئه ۆ هه ۆاڵانه ى بڵاۆ که نه وه که هیۆاى چاک بونه وه ى وه زعه که ده دات.
- ئه ۆ شته ى ده بێت بزانین که کۆنترۆلى هه ل ۆ مه رجه که به عام له ئه ستوى ئێمه دا نیه ۆ که س وه ک تاکه که س له په یدا کردنى چاره سه رییه کاندا به ر پرس نیه.
- ئه گه ر زۆربه ى کاته کانت ده بى له ماڵه وه به بیته سه ر، هه ۆڵ بده ئه جیندا یان پلانێکى ڕۆژانه تان هه بێت، که به شێک له کاتانه تان بۆ وه رزش و سۆکنایی دڵ ۆ ده روون ته رخان که رده بێت. کاتى خه وه تن و هه ڵسان و مه ۆداى خه وه که تان سنوردار که ن.
- ئه گه ر ده بێت له ماڵه وه کار و ئیش که ن یان په یدا ویستى ئیشه که تان به کار له ماڵه جوبران ده بێته وه، به شێک له ماڵ ه کات، یان دیۆۆه که تان بو ئه م مه به سته ته رخان که ن. له کاتى خویدا کار و ئیشه که تان ده ست پێ که ن و له کاتى گۆنژاۆ دا ته واوى که ن.
- بۆ که م کردنه وه ى دڵنگرانى و دڵه ڕاۆکى و ترس ،تێکنیکى هێوه ن کردنه وه ى خۆ ( ڕێلاکسایشن) ، یوگا یان مه دى ته یشن فیر بن. له ڕێگاى ۆه رزش کردنه وه ی ڕۆژانه ته نانت بۆ نیۆ سه عات جسته ۆ له شتان ۆ میشکتان بپارێزن.
- گۆى دان به موسیقا، دیتنى فیلمى کۆمیدى بۆ خۆتان یان له گه ڵ ئه ندامانى بنه ماڵه دا به شێک بێت له به رنامه ى ڕۆژانه تان.
- فێر بونى زمانێکى تازه، یان پته و کردنى زانیاری له سه ر زمان، فیر بونى شێوازیکى نوى هۆنه رى ۆ کۆڵتورى بێته به شێک له پلانى ڕۆژانه تان
- هه رکات هه ستان به خه موکى ودێپره شن وه ئێسترس و دڵنگرانى زۆر کرد په یوه ندى به ده رونناسێک بکه ن. دیسان ئه وه بزانن که جار جار ناکۆکى ده رونى و نه فسى به ئاستێک ده گات که بۆ خۆتان چاره سه رێک نا دۆزنه ووه و ده بێت له ده رونناس و پێزێشکى ده رونى که ڵک وه ربگرن.
- باشترین ئاستى سه ڵامه تى ده روونی له وه ى دایه که مرۆڤ تواناى ئه وى ببێت که له گه ڵ شه رایه تى نۆێ و ناگۆنجاۆ دا ڕێ بێت.
ئه گه ر له ژیانى هاۆبه ش دان وهاۆ سه رتان هه یه
شه رایه تى کرنتینه واى کردووه که په یوندى له گه ڵ دۆنیاى واقعیدا له بازنه بچوکى بنه ماڵه داخۆ ده گرێته وه. له م شه رایه ته دا ژن ۆ مێرد، یان دو هاۆسه رچاره یکه یان نیه پتر له وه ى که زۆربه ى کاته کانیان پێکه وه ببنه سه ر.
به داخه وه له زۆر به ى سیستمى پیاۆ مێحوه ردا که پیاۆ ڕۆڵى سه ره کى تێدا ده گێریت، ژن بس ڕۆلى خزمه ت گۆزارى هه یه ۆ زۆر جار ته نانه ت ئه ۆ کاته ى که شان به شانى هاۆسه ره کى کار وئیش ده کات له بڕیار دانه وه له ماڵه ۆ ه دا ڕۆڵی سه ره کى ناگێرێت.
زۆر جار ژنان به پشت به ستن به ئه زمونیان له کار وئیشى نێۆ ماڵ دا هه ۆڵیان داۆه ئه ۆ هه ریمه وه ک هه ریمى ده سه ڵاتى خویان به هاۆسه ره که یان نیشان بده ن. بڵام له م شه رایه ته دا که پیاۆ له ماڵه وه کات به سه ر ده بات ۆ کارى وئیشێکى ئه توى نیه، ده ست ده کات به ده ست تێ وه ردان له ده سته ڵاتى ماڵه وه وخۆى وا نیشان ده دات که له هه مو بوارێک دا له سه ر ترویه.
نه مو نه ى ئه م ئه زمونه مان زۆر جار له نیۆان ئه ۆ بنه ماڵانه ى دا که ئه ندامی خانه نه شینیان هه یه ده بینین، یان له نێۆ بنه ماڵه ی په نا به ره کان ۆ مۆ هاجیره کان دا.
زۆر به داخه وه به شێک زۆر له ناکۆکى وتوندۆ تیژه کان ئا له م کاته دا به هۆى ڕا نه هاتنى دو هاۆسه ره که له شه رایتى نوێ کۆڕۆنا ڤیرۆس دایه.
بێکاری ونه بونى کار ۆ ئیش ۆ موچه، تە رس ۆ نیگه رانى له دۆاڕۆژى ژیان. ته رس ۆ دڵنێگرانى له مه رگ ۆ نه مانى ئه ندامانى بنه ماڵه ۆ خزم ۆ که س، بى ده سته ڵاتى وهه ست به بێ که س بوون ، هه ست به زیندانى بون له ماڵه وه، ته نانه ت چونه سه روه ی ڕێژه ی تۆڕه یی و هه روه ها خه موکى و ئه فسورده گى که تاسیرى به رچاۆ له خه ۆ ۆ خواردن و بێ هیۆایی به داهات ودا داده نێت، واى کردووه که بارى تۆندۆتیژى له نێۆان دۆ هاۆسه ردا بگاته ڕێژه یه کى مه ترسى دار، ئه مه ش له کاتێک دایه که سیستمى داد ۆ دادوه رى ۆ پۆلیس وسیستمى به دۆا چونه ش له ئاستێکى زۆر دا له ژێر کاریگه رى ئه م وه زعه ى دایه.
من باوره م به وه ى هه یه که به شێکى به رچاۆ له ناکۆکى نیوان ژن ۆ مێرد به هۆى مۆشکێڵاتى ئابورى، کۆمه ڵایه تى، نه ریت و ئادابى ناله بارى کۆڵتورى و ئایینى، سیستمى یاساى بنه ماڵه ، سیستمى سیاسى ۆڵات وهه روه ها سیستمى حکومه تى هه یه. زۆر به داخه وه که له م شه رایه ته دا که ڤیرۆسى کۆرۆنا پێکى هاوردووه، سیستمى بنه ماڵه به چه شنێکى به رچاۆ که ۆته ته ژێرته ۆژمى تۆندو تیژیه ی به رفه راوانه وه و په یویستى به یارمه تى ده رون ناسی هه یه.
مه نداڵان ۆ گه نجان له شه رایه تى په ره سه ندنى ڤیروسى کرۆنا دا
منداڵان ۆ گه نجان به ڕێژه ێکى به رچاۆ که ۆتنه ته ژێر کاریگه رى ئه م شه رایه ته دا. ئه م دو گرووپه له کومه ڵگا، گه شه کردن و پێک هێنان و بارهێنانیان له نێو دۆ کومه ڵگه ى زانیارى ۆکۆڵتوریدا په ره ده ستینیت، ئه زمونى زانیارى ۆ کۆڵتوریان ده بیته هۆى گه شه کردنیان له نێۆ کۆ مه ڵگه دا و زۆر جار خۆیان به ۆ گرۆپ ۆ پێک هاته ى که بۆیان دا بین کراوه له کۆمه ڵگه دا پێناسه ده که ن. به داخه وه به داخستنى قۆتابخانه وه و مه کته ب ۆ زانکۆ، به شێکى زۆر له هه ستى گه شه سه ندنیان پشکه ۆتۆ نابێت و ئه مه ش له کاتێک دایه که زانیارى و په رورده ۆ فێر بوون و بارهینان په یوه ندیه کى ڕاسته ۆ خوى له گه ڵ کات و ته مه ن دا هه یه.
منداڵان و میر منداڵان، پیویستى تایبه تیان به هه ستى ئاسایش و ئارامى بۆ گه شه سه ندن هه یه. کۆمه ڵگای نه خۆش له بارى سه ڵامه تى ده توانێت له ئاستێکى به رچاۆ هه ستى بێ هۆمیدى، ۆ خه موکى ۆ ئه فسورده گى له منداڵان دا پێک به هێنێت. باۆک ۆ دایک سه رچاوه ى ئاسایش ۆ سۆکنایی بۆ منداڵانن. ته رس ۆ دڵنێگرانى له مه ردن وه له ده ست دانى باۆک و دایک ۆ باۆه گه ۆره ۆ دایه گه ۆره ده توانیت ببیته بارى گه ۆره ى خه م وئێسترس ۆ دڵنێگرانى له منداڵان دا، به تایبه ت ئه گه ر باۆک و دایک خۆیان له ئاستێکى مه ترسیدار دا له بارى ده رونى و جیسمى و بن ده توانن ئه م هه سته بۆ منداڵه کان بگۆزنه وه و دونیاى جۆانى منداڵیان بۆ درێژ خایه ن لێ بستێنن.
ئه رکى دایک ۆ باۆکه که له هه مان کات دا رێنمای سڵامه تى وه بێهداشتى ده ده نه منداڵه کانیان ده بى دڵنیایان که ن که باوک و دایک ئاگادارى سه ڵامه تیان هه ن و تا ئه ۆ جى له ده ستیان بێت ئه وان ده پارێزن. منداڵان وه میر منداڵان نابیت شان به شانى باۆک ۆ دایکى دڵنێگران چاۆ له هه ۆاڵ ۆ زانیارى بکه ن و گۆێده رى هه ۆاڵى ناخۆش بن.
ئه رکى داێک ۆ باۆکه که بۆ منداڵه کانیان له ماڵه وه کار ۆ ئیش و چالاکى به رچاۆ دابین که ن. یارمه تى منداڵه کانیان بده ن که پلان و پرۆگرامى دابین کراویان بۆ هه مۆ ڕۆژ ۆ کاته کانیان بێت. له هه رکات و ده رفه تێک بو فێر کردن و بارهێنانى منداڵه کانیان که ڵک وه رگرن. ئه گه ر په یوه ندیان له ڕیگاى ئینترنێته وه هه یه ده بى چاۆدێری کاته کانیان بن، ئه ۆ سایتانه ى که منداڵان ومیر منداڵان چاوى لى ده که ن ده بێت به پێ ته مه ن و ئاستى عه قڵ ۆ زانیارى مێنداڵه که هه ڵبژیردرا بێت. کاتى خه ۆ وهه ڵسانى مێنداڵه کان ده بێت وه ک پلانێک له نێوان بنه ماڵه دا وه ک گرێ به ستێک دابین کرا بێت. ئه گه ر دایک وباۆکه کان هه ست ده که ن که بۆ هه ڵسو که ۆت له گه ڵ منداڵه کانیان پیویستیان به یارمه تى پسپۆرى فێر کردن و بارهێنان هه یه، ده بێت کات به فێرۆ نه دن و په یوه ندى بگرن.
پاراستنى سه ڵامه تى جه سته یی و ده روونى ئه ندامانى به ته مه نى بنه ماڵه
به په ێ ئه ۆ زانیاریانه ى که تا ئێستا له سه ر په ره سه ندن ۆ بڵاۆ بونه وه ى ڤیرۆسى کورونا له چاپ دراوه، که سانى به ته من ٦٠ ساڵ بۆ سه ره وه، به هۆى پله ى نه زمى سیستمى به رگرى و دیفاعى جه سته یان له مه ته رسى زیادتر دان، هه روه ها ئه و که سانه ى که هاۆکات نه خۆشى دڵ ۆ گۆرچیله ۆ سییه کانیان هه یه که به داخه وه زۆر به ى ئه ۆ که سانه ى ته مه نیان له سه روى ٦٠ وه هه یه، ناکۆکى یه ک له م ئه ندامانه یان هه یه.
ناکۆکى ده رونى، خه موکى ۆ دێپرێشن، ئاڵزه یمه ر ودیمانش ۆ نه خۆشى پارکینسون ده توانێت له په ره سه ندنى ڤیرۆسى کۆرۆنا له نێۆ ئه م به شێ له کۆ مه ڵگه دا تاسیرى به رچاوى هه بێت. ئه رکى منداڵانى ئه م که سه به ته مه نانه ئه مه یه که مۆراعاتى حاڵى جیسمى وده رونى ئه م که سانه که ن، چاۆ دێرى سه ڵامه تى ده رونى و جه سته یان بن و له کاتى پیۆیست دا له گه ڵ پێزیشک و ده روننا س دا په یوه ندى بگرن.
بۆ که سانى به ته مه ن ده بێت چاۆ دێرێک له نێۆ بنه ماڵه دا دابین بکرێت که خۆارده مه نى، خه ۆ وبێهداشت وته میزى ۆڕێ ۆڕه ۆ ه شتی خاۆه ن ڕاگه رتنى دیوى خه ۆتن و، وه رزش کردن وه که ڵک وه رگه رتن له هه ۆاى تازه ۆ گوى دان به موسیقاۆ دیتنى فیلم له به رچاو بگرێت.
له ئاستى زانیارى دا که سانى به ته مه نن نابێت بکه ۆنه ژێر سه یته ره ى هه ۆاڵی باۆر پێ نه کراۆ وپڕۆپاگانداى میدیا وتۆره کۆ مه ڵایتیه کان، که زۆریان سه رچاوه ى باۆرپێ کراۆ نین.
ده تۆانن ده قى ئه م نوستراوه به فۆرمه تی پی دی ئه ف دابه زێنێن
چۆن ده تۆانین له بارى ده رونى و ڕه وانی وه له م شه رایه ته دا خۆ بۆ پارێزین
